Trầm cảm có thể khiến cho người bệnh nhiễm HIV không tuân theo việc điều trị, bỏ lỡ các buổi tái khám hay quên uống thuốc, người bệnh có ý nghĩ thực hiện các hành vi gây lây nhiễm bệnh cho người khác cao hơn…
1. Nhiễm HIV liên quan đến nguy cơ trầm cảm cao hơn
Một nghiên cứu được trình bày tại Đại hội Vi sinh lâm sàng & Bệnh truyền nhiễm Châu Âu lần thứ 33, tại Copenhagen, Đan Mạch cho thấy, trầm cảm gia tăng ở những người có HIV, đặc biệt là trong hai năm đầu tiên sau khi nhiễm HIV.
Những phát hiện này nhấn mạnh rằng, những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần khi được chẩn đoán nhiễm HIV và tầm quan trọng của việc các bác sĩ lâm sàng tìm kiếm các triệu chứng trầm cảm ở nhóm dân số có nguy cơ cao này. Chăm sóc những người nhiễm HIV, ngoài vấn đề thể chất nên chú trọng hơn vào sức khỏe tinh thần của họ.
BS. Nguyễn Duy Thế, nguyên BS chuyên khoa Bệnh nhiệt đới cho biết, trầm cảm ở những người nhiễm HIV đã trở thành một vấn đề cấp bách, thu hút sự chú ý của cả bác sĩ và những nhà dịch tễ học trên thế giới.
Trầm cảm có thể khiến cho người bệnh nhiễm HIV không tuân theo việc điều trị
Trầm cảm là một rối loạn sức khỏe tâm thần rất phổ biến và được đặc trưng bởi tâm trạng buồn bã, suy nghĩ bi quan, kém tập trung và các triệu chứng sinh học (do kém ăn và khó ngủ). Cùng với rối loạn lo âu, thậm chí có thể dẫn đến ý nghĩ tự tử.
2. Nguyên nhân gây trầm cảm ở bệnh nhân HIV?
BS. Nguyễn Duy Thế cho biết, có rất nhiều nguyên nhân gây ra trầm cảm. Khi bệnh nhân biết mình nhiễm HIV có thể làm cho các triệu chứng trầm cảm nặng hơn. Một số loại thuốc dùng để điều trị HIV có thể hình thành hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng trầm cảm, đặc biệt là efavirenz.
Các bệnh như thiếu máu, đái tháo đường, dùng ma túy, nồng độ testosterone thấp… cũng có các triệu chứng giống như trầm cảm.
Một số dấu hiệu của sự trầm cảm ở bệnh nhân HIV/AIDS
Trầm cảm được đặc trưng bởi sự hiện diện của một số hoặc tất cả các triệu trong một khoảng thời gian vài tuần hoặc thậm chí vài tháng (thay vì vài giờ hoặc vài ngày) như:
Tâm trạng buồn bã, khóc lóc, thờ ơ.
Các triệu chứng cũng có thể bao gồm mệt mỏi liên tục, khó ngủ (khó ngủ hoặc ngủ liên tục) và thay đổi thói quen ăn uống (chán ăn hoặc không kiểm soát được việc ăn quá nhiều).
Cảm giác giá trị bản thân thấp, cảm giác tội lỗi
Suy nghĩ về cái chết, có hành vi tự hại hoặc tự tử
Mệt mỏi hoặc cảm thấy chậm chạp
Kém tập trung, dễ cáu gắt
Một số ảnh hưởng thể chất như tăng cân hoặc giảm cân đột ngột
Cô lập bản thân với xã hội…
3. Trầm cảm ở người nhiễm HIV có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm và nhiều hệ lụy khác
Ở những người nhiễm HIV, trầm cảm có thể làm xấu đi tình trạng bệnh hiện có và dẫn đến kết quả sức khỏe kém hơn. Nghiên cứu trước đây đã tiết lộ rằng trầm cảm không chỉ liên quan đến tải lượng virus HIV cao hơn và số lượng tế bào CD4 thấp hơn mà còn thúc đẩy tiến triển thành AIDS và làm tăng nguy cơ tử vong.
Trầm cảm sẽ khiến cho những người nhiễm HIV tự ý ngừng điều trị, ngừng đến các cuộc hẹn tư vấn của bác sĩ và chủ động không tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe bản thân. Điều này có nghĩa là, người bệnh nhiễm HIV không tuân thủ điều trị bằng thuốc kháng vi-rút (ARV), làm giảm hiệu quả điều trị và có thể dẫn tới kháng thuốc.
Tuân thủ tốt có nghĩa là người bệnh sử dụng thuốc đủ, đúng theo phát đồ điều trị, kết hợp với chế độ ăn hợp lý và thực hiện thay đổi lối sống, phù hợp với các chỉ định của bác sỹ chuyên khoa. Việc tuân thủ điều trị ARV là yếu tố then chốt tạo ra hiệu quả điều trị và cải thiện về lâm sàng.
Trầm cảm có thể dẫn đến nhiều hành vi nguy hiểm hơn, bao gồm lạm dụng rượu, sử dụng ma túy và bất cẩn trong các hành vi có thể lây nhiễm cho người khác nhiễm HIV.
Ngoài việc làm cho bệnh HIV tiến triển với tốc độ nhanh hơn bình thường, trầm cảm có thể dẫn đến tử vong do tự tử và giảm chất lượng cuộc sống.
3. Điều trị trầm cảm như thế nào?
Điều trị trầm cảm là rất quan trọng ở những bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm HIV.
Thuốc chống trầm cảm đã được chứng minh là công cụ hiệu quả trong điều trị trầm cảm. Nếu bạn đang dùng thuốc chống trầm cảm và cũng đang điều trị HIV, hãy chú ý đến bất kỳ tác dụng phụ nào trong khi sử dụng các loại thuốc này. Điều này là do các tương tác có thể có giữa thuốc chống trầm cảm và các loại thuốc khác mà bạn đang dùng để nhiễm HIV.
Các thuốc chống trầm cảm được kê toa phổ biến nhất là: Thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI) và thuốc chống trầm cảm ba vòng. Cả hai đều có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như mất ham muốn về chức năng tình dục, đau đầu, mất ngủ, mệt mỏi, nhịp tim thất thường, táo bón và đau dạ dày. Tất cả các loại thuốc nên được thực hiện dưới sự chỉ định và tư vấn của bác sĩ.
Thay đổi lối sống cũng đã được tìm thấy là có hiệu quả trong điều trị trầm cảm khi bạn được chẩn đoán nhiễm HIV. Tập thể dục thường xuyên và tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, tư vấn, kiểm soát căng thẳng và cải thiện thói quen giấc ngủ. Massage và châm cứu cũng đã được tìm thấy là liệu pháp thay thế tốt cho trầm cảm.
